Szkoła Podstawowa w Przytocznie

Zachęcamy do przeczytania artykułu o historii Szkoły Podstawowej im. Józefa Piłsudskiego w Przytocznie – historia szkoły do roku 1999.

Według zdobytych informacji Szkoła Podstawowa w Przytocznie istnieje od 1922 roku. Świadczy o tym notatka znajdująca się w Kronice Szkoły, która była prowadzona od września 1930 roku przez tutejszego kierownika Juliana Wanata. Szkoła liczyła wtedy 208-u uczniów. Mieściła się ona w trzech sąsiadujących ze sobą domach, które były własnością wioskowego rymarza.

Za wynajęte lokale do nauki szkolnej Gmina płaciła właścicielom często nieregularnie, skutkiem czego nauka odbywała się w bardzo trudnych warunkach. W 1933 roku wynajęto salę u pana Michała Lemieszka.

W listopadzie 1933 roku coraz częściej mówi się o zbudowaniu nowego budynku szkolnego. Odbywają się liczne spotkania poświęcone głównie wyżej wymienionej sprawie, skutkiem czego opieka szkolna składa wniosek do Rady Gminy w Łysobykach o wstawienie do budżetu 2000 zł na budowę nowej szkoły w Przytocznie. Pierwsze pieniądze w wysokości 1500 zł zostają zatwierdzone w budżecie przez Sejmik Łukowski dzięki poparciu Stanisława Kruczka i Juliana Sabata.

Wiosną 1934 roku na wniosek kierownika szkoły Juliana Wanata Rada Gromadzka wsi Przytoczno uchwaliła jednogłośnie sprzedać ziemię szkolną w Przytocznie i przystąpić do budowy nowej szkoły. Należy tu wspomnieć, że właścicielem majątku Przytoczno był Kazimierz Kuszell, który na prośbę kierownika oddał plac pod budowę (częściowo bezpłatnie). We wrześniu 1934 r. wysłano prośbę ze 175 podpisami ze wsi Przytoczno, Wola Blizocka i kol. Krępa do Inspektoratu w celu przyspieszenia zatwierdzenia punktu szkolnego. W lutym 1935 roku zebrano na budowę szkoły około 13200 zł. Z inicjatywy mieszkańców rozpoczęto zwózkę drewna pod przyszły budynek szkoły. Jednak do końca 1935 roku nie zdołano załatwić planów i stopnia organizacyjnego. Dopiero 30.05.1936 r. w rocznicę śmierci Marszałka Polski Józefa Piłsduskiego wmurowano kamień węgielny pod siedmioklasową szkołę. Budowa ruszyła pełną parą. Wszyscy, dorośli i dzieci, chętnie przyłączyli się do wszelkich prac. Do 2 września budynek był już prawie na ukończeniu. Ze wszystkich mieszkańców najbardziej aktywny okazał się gospodarz Józef Postek, a pomoc pieniężną oraz pomoc przy przewożeniu materiałów oferował sam dziedzic pan Kazimierz Kuszell, który był prezesem budowy.

5 grudnia 1936 roku budynek szkoły przykryto blachą. Pozostało jednak prawie 5000 zł długu. Samorząd Gminy wstawił do budżetu 40-groszową składkę z morgi gruntu, a pan Kuszell 1 zł od morgi. Wystąpiono również z pismem do państwa o dalszą dotację w wysokości 2000 zł. Budowa trwała do wiosny 1937 r. Wszelkie prace wykonywali : Stanisław Wolgiemut z Siedlec, Stanisław Nowicki z Kocka, Józef Postek z Przytoczna, Ludwik Szczepański z Kocka, Josek Weintraub z Łysobyk. Na rok szkolny 1937/38 oddano już do użytku połowę budynku bez okien, drzwi i pieców. Jednak do końca listopada 1937 r. podstawowe braki w budowie zostały uzupełnione. Pozyskano nowe fundusze w kwocie 4973 zł. Od tego momentu szkoła nadal jest siedmioklasowa, zaś uczą w niej Julian Wanat, Edward Beczek, Stefan Bartkiewicz i pani Jodłowska. Zmiany kadrowe następują od 1 kwietnia 1938 roku, kiedy do grona nauczycielskiego dołączają Piotr Małek (kierownik szkoły), Helena Małek, Stefan Bartkiewicz i Halina Zarębińska. W szkole uczy się 265 dzieci w 5 salach lekcyjnych. Nauczyciele prowadzą również wieczorowe kursy dla przedpoborowych. Do 23 marca 1939 roku zostaje już tylko trzech nauczycieli – Piotr Małek zostaje powołany do wojska w związku z napiętą sytuacją polityczną. W maju 1939 r. wybudowano w pobliżu szkoły jeszcze stodołę na drewno i ustępy. Prace przy budowie szkoły prowadzono nadal do połowy sierpnia.

Dnia 1 września 1939 roku wybucha II wojna światowa wskutek czego nauka w szkole nie rozpoczęła się normalnie. Budynek zajęło Wojsko Polskie, a następnie wojska niemieckie. W tym czasie budynek wraz z wyposażeniem częściowo zniszczono.

Zajęcia szkolne zostają wznowione 1 XII 1939 roku. We wrześniu 1940 następuje aresztowanie Juliana Wanata. W połowie marca 1941 roku wojska niemieckie ponownie zajmują szkołę, wskutek czego nauka zostaje ponownie przerwana. Po kilku tygodniach wznowiono ją w budynku szkolnym w Woli Blizockiej, a następnie w remizie strażackiej oraz w domu pana Jana Kielmasa w pobliżu remizy. Na przełomie lat 1941/42 uczono się już w lokalu szkolnym w Łysobykach. Władze okupacyjne jednak zakazały używania jakichkolwiek podręczników w szkole. 8 IX 1941 r. aresztowano w Lublinie kierowniczkę szkoły Helenę Małek, którą wywieziono do Oświęcimia, gdzie zginęła. Kierownictwo szkoły przyjmuje teraz Jan Pawłowski, nauczyciel wysiedlony przez Niemców z Szamotuł w woj. poznańskim. Wojsko odstępuje szkole trzy klasy na użytek szkolny, a z końcem listopada całkowicie opuszcza budynek. W tym czasie panuje epidemia tyfusu plamistego i szkołę znów przekwalifikowano na szpital. W końcu marca 1942 r. szpital przeniesiono do Ryk. Szkoła odzyskała swój budynek. Od kwietnia nauka zaczęła się od nowa. Były lekcje katechezy prowadzone przez ks. Skolimowskiego, a od maja prowadził je ks. Jan Głąb. W tym czasie prowadzono również wszelkiego rodzaju zbiórki , głównie ziół, starzyzny, żelastwa, metali, butelek, makulatury, z których wysyłano odpowiednie sprawozdania. Młodzież musiała również zgłaszać się na roboty do Rzeszy Niemieckiej. Dobrowolnie jednak nikt nie chciał iść, wskutek czego hitlerowcy urządzali obławy. Złapanych wywożono do Lublina, a później do Niemiec. Kolejnym problemem było oddawanie kontyngentów żywności czyli tzw. żywienie żandarmów. Dnia 19 czerwca 1944 r. wojsko niemieckie ponownie zajmuje szkołę, w której dobudowuje dwie szopy, kuchnię i warsztat przy stodole szkolnej. Na dachu szkolnym powstaje punkt obserwacyjny i stanowisko karabinu maszynowego. Nauka ponownie zostaje przerwana. 23 lipca 1944 r. Niemcy opuszczają szkołę, pozostawiając po sobie sprzęt i różnego rodzaju materiały. Ludność Przytoczna kradnie wszystko. Znika cały majątek poniemiecki, jak również wyposażenie szkoły. 25 lipca 1944 r. oddziały radzieckie zajmują budynek szkoły. We wrześniu oddają trzy sale na naukę prowadzoną według przedwojennego programu uzupełnioną o braki z geografii i historii. W lutym 1945 r. wojska opuszczają całkowicie zdewastowany budynek. 23 V 1945 r. kierownik szkoły Jan Pawłowski opuszcza Przytoczno i wyjeżdża do Szamotuł. Na miejscu zostają jedynie dwie nauczycielki. W skutek złego stanu zdrowia i ciężkich warunków bytowych wyjeżdżają one do pracy na inne tereny. Od nowego roku szkolnego kierownikiem szkoły zostaje Jan Guzniczak. W szkole uczy zaledwie dwóch nauczycieli. Jest 210 uczniów w siedmiu klasach. Wiosną 1946 roku kierownik szkoły zmuszony decyzją władz politycznych usuwa z frontu szkoły napis z imieniem Marszałka Józefa Piłsudkiego, co źle odebrane jest wśród miejscowej ludności. W przeciągu kolejnych trzech lat w szkole uczy już pięciu nauczycieli. Kierownikiem nadal pozostaje Jan Guzniczak. Warunki nauczania ulegają znacznej poprawie od czasu kiedy gmina podlega powiatowi w Radzyniu Podlaskim (1958 r.).

W lutym 1960 r. kierownikiem szkoły zostaje Władysław Szafraniuk uczący w szkole od września 1950 r. W okresie wakacyjnym br. przeprowadzono remont szkoły : obudowano studnię i dach jej pokryto blachą, oczyszczono z sadzy 6 pieców, wykonano kulisy na scenie szkolnej, zbudowano śmietnik, zrobiono odpływy cementowe wokół szkoły, zbudowano studnię (zbiornik na wodę od strony północnej), cementowe schody główne, naprawiono dach oraz przykryto parapety blachą ocynkowaną. Wszelkie prace niefachowe wykonali w czynie społecznym członkowie Komitetu Rodzicielskiego, którego prezesem był Bolesław Mierzwiński. Od 2 listopada 1961 r. w szkole działa dodatkowo Szkoła Przysposobienia Rolniczego. Zajęcia trwają od godziny 15 do 20. Naukę utrudnia późna pora, dlatego przebiega ona przy lampach naftowych. Dodatkowo istnieją kursy wieczorowe w zakresie szkoły podstawowej, na które uczęszcza 36 pracowników z Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Nauczyciele ciągle pracują, nawet 64 godziny tygodniowo. W lutym 1962 r. we wsi pojawia się ekipa monterów elektryfikujących. Ludność w czynie społecznym pomaga w przeprowadzeniu prac. We wrześniu 1962 roku pojawia się światło w szkole, a 12 czerwca 1963 roku zakupiono do niej pierwszy telewizor. W 1965 roku zaczęto kolejne prace przy budowie skwerku koło szkoły. Nauczyciele zorganizowali również pracę społeczną przy produkcji cegły na cele szkolne . Wykonano 9200 sztuk .Budowę skwerku wraz z ogrodzeniem z pomocą uczniów zakończono w 1967 r. we wrześniu 1973 r. kierownikiem szkoły zostaje Józef Wawerek. W szkole uczy już 10 nauczycieli. W przeciągu siedmiu lat następuje pogorszenie warunków materialnych związane z malejącymi nakładami na oświatę oraz systematycznemu zużywaniu majątku szkolnego. We wrześniu 1980 r. kierownikiem szkoły zostaje ponownie Władysław Szafraniuk. Kadra nauczycielska powiększa się. W szkole zatrudnieni zostają nauczyciele z Łysobyk. W 1981 r. następują kolejne prace remontowe : założono centralne ogrzewanie, kupiono grzejniki i wykonano kotłownię. Po 1984 r. warunki materialne nauczania uległy znacznemu polepszeniu. Mieszkańcy miejscowości domagali się przywrócenia pierwotnej nazwy szkoły. Dyrektor wystosował w tej sprawie stosowny wniosek do odpowiednich władz oświatowych w Lublinie, lecz nie uzyskał żadnej odpowiedzi w wyżej wymienionej sprawie. Ekspertyza budowlana wyklucza remont kapitalny budynku, skutkując podjęciem działań w kierunku budowy nowej szkoły. Aktywność dyrektora szkoły Władysława Szafraniuka oraz Komitetu Budowy Szkoły, któremu prezesuje Jan Kielmas doprowadza do rozpoczęcia budowy. Jednak po wykonaniu budowy budynku w stanie surowym dalsze prace zostają przerwane z powodu braku funduszy. Przełomem jest wybudowanie Domu Nauczyciela w Przytocznie, dzięki któremu możliwe jest planowe zatrudnienie nauczycieli o pożądanych specjalnościach. We wrześniu 1990 r. dyrektorem szkoły zostaje pan Dariusz Cybulski. Przywrócił on szkole swojego Patrona. Co roku święto to jest obchodzone 11 listopada. Z tej okazji organizowane są uroczyste akademie i spotkania.