Historia administracyjna Gminy Jeziorzany

W czasach pierwszych Piastów kraj podzielony był na dzielnice, a te na kasztelanie na czele z kasztelanami mianowanymi przez księcia, którzy odpowiedzialni byli za administrację, sądownictwo i wojskowość. Teren obecnej gminy Jeziorzany leżał w dzielnicy sandomierskiej, a kasztelan urzędował w Sieciechowie. Kasztelania sieciechowska powstała w XI wieku i objęła obszary z obu stron Wisły. Sieciechów należał wtedy do największych osiedli w okolicy.

Po 1138 roku dzielnica sandomierska była obiektem walk domowych. Nastały niespokojne czasy pełne najazdów tatarskich, litewskich oraz wojsk Księstwa Mazowieckiego.

Na początku XIV wieku dzielnica sandomierska stała się częścią zjednoczonego Królestwa Polskiego i została województwem sandomierskim. Wprowadzono liczne zmiany w administracji i sądownictwie. W kasztelaniach utworzono sądy ziemskie, w skutek czego kraj na okręgi sądowe tzw. powiaty. Powstał nowy urząd królewski – starosta, który zarządzał dobrami królewskimi i sprawował sądownictwo kryminalne. Urząd starosty obejmował od jednego do kilku powiatów. Gmina znalazła się w powiecie radomskim, a starosta urzędował w Radomiu.

W 1474 roku powstało województwo lubelskie. Tereny gminy znalazły się w składzie województwa sandomierskiego. Na południu i wschodzie było już województwo lubelskie, a Kock należał do ziemi lubelskiej.

Wiek XIV to również czas powstania pierwszych osad na terenie gminy tj. Blizocina, a później w XV wieku Przytoczna.

W XVI wieku z sandomierskich terenów utworzono powiat stężycki z siedzibą starosty w Stężycy. W 1568 roku powstała samodzielna ziemia stężycka z urzędnikami ziemskimi. Ziemia ta podzielona była na parafie.

Podział administracyjny na województwa i powiaty trwał do 1795 roku. Województwo sandomierskie i lubelskie było częścią zaboru austriackiego. Utworzono Galicję Zachodnią w ramach Cesarstwa Austrii, która podzielona była na cyrkuły. Gmina znalazła się w cyrkule łukowskim do 1802 roku, a następnie w cyrkule lubelskim. W 1809 roku Galicja Zachodnia znalazła się w obrębie Księstwa Warszawskiego. Który podzielony był na powiaty i departamenty. W kwietniu 1810 roku utworzono powiat łukowski skupiający ziemie obecnej gminy, który wszedł w skład departamentu siedleckiego.

W 1815 roku departament siedlecki znalazł się w składzie Królestwa Polskiego. Powstała armia polska, nadano liberalną konstytucję a dawne departamenty przemianowano na województwa. Utrzymał się podział na powiaty, wprowadzono też podział na obwody, które wchodziły w skład województw skupiające po dwa lub trzy powiaty. Powiaty żelechowski i łukowski tworzyły obwód łukowski.

W 1837 roku województwa przemianowano na gubernie. W 1845 roku powiaty stały się okręgami a obwody przemianowano na powiaty. Gmina nasza należała do powiatu łukowskiego, który był w składzie guberni lubelskiej.

W 1864 roku nastąpiły zmiany na polskiej wsi. Na mocy ukazu carskiego dokonano uwłaszczenia chłopów. Obszary dworskie zostały w dużej części rozparcelowane pomiędzy użytkujących je chłopów. Jednak część folwarków pozostała w rękach szlachty. Ważnym wydarzeniem z tego okresu było utworzenie samorządowych gmin wiejskich. Gminę tworzyły grunty włościańskie (chłopskie) jak i dworskie (folwarki). Częściami składowymi były gromady (wsie) na czele z sołtysem, którego wybierało zgromadzenie gromadzkie. Organem uchwałodawczym gminy było zebranie gminne, na którym prawo głosu mieli gospodarze posiadający co najmniej 3 morgi gruntu. Zebranie gminne wybierało wójta i ławników czyli zarząd gminy. Wójt posiadał uprawnienia policyjno-administracyjne i sądownicze. Wójt gminy musiał mieć przynajmniej 25 lat oraz 6 morgi gruntu. Nie musiał umieć pisać i czytać. Gmina zarządzała szkolnictwem gminnym. Urzędem gminy kierował pisarz gminny, który często był najważniejszą osobą w urzędzie z racji umiejętności pisania i czytania.

W 1867 roku utworzono gminę Łysobyki skupiającą większość terenów obecnej gminy. Powstała też gmina Białobrzegi a w jej składzie był Stoczek Kocki.

W 1867 roku również przeprowadzono ostatnią reformę administracyjną. Powiat łukowski podzielono na mniejsze powiaty. Gmina Łysobyki oraz Białobrzegi nie zmieniły jednak swojej przynależności administracyjnej. Powstała na nowo gubernia siedlecka w skład której wszedł powiat łukowski.

Według opisu z lat osiemdziesiątych XIX wieku gmina Łysobyki miała 3612 mieszkańców i 15876 mórg obszaru. Sąd dla gminy miał siedzibę w Białobrzegach a poczta w Kocku. W skład gminy wchodziły : Blizocin, Blizocka Wola, Ferdynandów, Kalinowy Dół, Zielony Kąt, Przytoczno, Walentynów, Wojciechówka, Kalinowy Dół, Kawęczyn, Krępa, Lendo Wielkie, Łysobyki, Mściska, Natalin, Natalin, Niedźwiedź, Podkrępie, Podlodów i Podlodówka.

W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. W wyniku działań wojennych wojska rosyjskie zostały w 1915 roku wyparte przez wojska niemieckie i austro-węgierskie. Tereny gminy znalazły się pod wojskową okupacją niemiecką.

W listopadzie 1918 roku skończyła się niemiecka okupacja wojskowa. Po odzyskaniu niepodległości pierwszymi jednostkami administracyjnymi jakie funkcjonowały były gminy i powiaty. W sierpniu 1919 roku na mocy ustawy sejmowej powstało województwo lubelskie z powiatem garwolińskim i łukowskim. W II Rzeczpospolitej granice gmin i powiatów nie zmieniły się.

Gmina Łysobyki w 1921 roku składała się z następujących miejscowości : Blizocin, folwark, Blizocin wieś, Borówka kolonia, Dębowa Góra leśniczówka, Drewnik wieś, Ferdynandów wieś, Gajówka (Natalin) leśniczówka, Kalinowy Dół wieś, Kawęczyn folwark, Krępa wieś, Lendo Wielki wieś, Łysobyki osada miejska, Mściska-Zalesie kolonia, Natalin wieś, Niedźwiedź wieś, Nowiny Kawęczyn kolonia, Podlodów folwark, Podlodówka wieś, Przytoczno wieś, Przytoczno folwark, Sąsiadka kolonia, stawik kolonia, Walentynów wieś, Wojciechów folwark, Wola Blizocka wieś i Zielony Kąt wieś. W całej gminie było 766 domów i 5922 mieszkańców. Przeważała ludność polska, było 5415 katolików, 495 Żydów, 11 ewangelików i 1 prawosławny.

We wrześniu 1939 roku na teren gminy wkroczyły wojska niemieckie.

Po II wojnie światowej gmina wielokrotnie zmieniała przynależność powiatową : do 1959 roku była w powiecie łukowskim, następnie w powiecie radzyńskim, a od 1999 roku w powiecie lubartowskim.

Na czele gminy do roku 1990 stał naczelnik gminy. Po pierwszych samorządowych wyborach w maju 1990 roku następuje zmiana Rad Narodowych wywodzących się z czasów PRL Radami Gmin na czele z wójtem jako organem wykonawczym.